Frituurpan test & vergelijking

• Wat u moet weten
• Er zijn veel verschillende soorten friteuses. Naast de gebruikelijke elektrische frituurpan zijn er koude-zone-frituurpannen, heteluchtfriteuses, RotoFry-frituurpannen, spin-friteuses en op gas werkende frituurpannen.
• Friteuses worden steeds veelzijdiger. Met name heteluchtfriteuses, die bereidingswijzen met weinig vet en de mogelijkheid om andere levensmiddelen te bereiden bieden, genieten grote populariteit.
• Bij de aanschaf van een friteuse zijn er, naast de keuze van het type, een aantal belangrijke kenmerken en eigenschappen waar je op moet letten. Een temperatuurregelaar, een temperatuurbegrenzer, een timerfunctie en een vaatwasmachinebestendige frituurpan moeten echter in ieder geval aanwezig zijn.
• Bij het gebruik van een friteuse is het voor je eigen veiligheid en gezondheid belangrijk dat je een aantal aspecten van het gebruik en het schoonmaken van het apparaat in acht neemt.

Wat een lekker ding – de friet

Volgens de Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu eten Nederlanders gemiddeld 72 gram aardappelen per dag of ongeveer eens per twee dagen (gemiddeld 3,5 dagen per week). Maar Nederland is niet alleen een van de grootste consumenten wereldwijd, ook exporteert niemand zoveel aardappelen als Nederland. In 2018 worden aardappelen ter waarde van 799 miljoen dollar naar het buitenland verkocht.

Eén vorm van bereiding geniet nog steeds grote populariteit: friet. Hoewel het mogelijk is thuis diepvriesfriet in de oven te bereiden, krijgen de goudgele aardappelreepjes pas de authentieke smaak in een friteuse.

Aangezien frituurpannen niet alleen goedkoper, handzamer en gemakkelijker te bedienen worden, maar ook steeds meer vetarme en vetvrije bereidingsmogelijkheden bieden, is het niet verwonderlijk dat zij een steeds grotere populariteit genieten in particuliere huishoudens.

Pommes frites of patate frites

De termen zijn afkomstig uit het Frans, aangezien deze specifieke vorm van aardappelbereiding oorspronkelijk uit België komt. Zij betekenen allebei “gebakken aardappelen” en worden daarvan afgeleiden in Nederland friet(en) of boven de grote rivieren ook patat genoemd. Frieten werden waarschijnlijk al vóór 1680 in België bereid.

Het scala van gerechten dat de gebruiker met een friteuse kan bereiden is geenszins beperkt tot de populaire aardappelreepjes. Naast andere aardappelproducten zoals kroketten, aardappelpannenkoeken of chips, omvatten populaire frituurgerechten vlees, vis en diverse groenten zoals bloemkool, courgettes of champignons. Zelfs kaas, bananen, aardbeien of appelringen kunnen in de frituurpan worden gefrituurd.

Daarna nog iets zoets? Populaire desserts uit de frituurpan zijn donuts, oliebollen of churros. Een interessante trend komt uit Groot-Brittannië, dat bekend staat om zijn ongewone eetgewoonten: hier worden candybars gefrituurd.

Hoe werkt een frituurpan?

Frituren in de ware zin van het woord is een kookproces waarbij voedsel met een watergehalte volledig wordt ondergedompeld in bakolie of -vet dat in een frituurmand wordt verhit tot temperaturen tussen 140 en 180 graden Celsius. Hierdoor gelatiniseert het zetmeel en denatureert, d.w.z. de eiwitbestanddelen worden afgebroken. Dit maakt het gefrituurde voedsel verteerbaarder en smakelijker voor de consument. Het bad in het hete vet zorgt ervoor dat het vocht aan de oppervlakte van het voedsel afneemt, zich een korst vormt en aroma’s ontstaan.

Tijdens dit proces absorberen verschillende voedingsmiddelen een verschillende hoeveelheid vet, afhankelijk van de grootte van hun oppervlak. Hier zijn enkele voorbeelden:

Frituurmedium	Vetopname
Aardappelchips	nemen tussen 30 en 40 procent van de eigen massa in vet op
Oliebollen	nemen tussen 15 en 20 procent van de eigen massa in vet op
Frieten	nemen tussen zes en twaalf procent van de eigen massa in vet op

De voordelen van een friteuse ten opzichte van het frituren van voedsel in een met olie gevulde pot zijn duidelijk:

• Temperatuur kan worden ingesteld, gecontroleerd en geregeld
• Vet zit in een gesloten pot en kan niet spatten
• Gefrituurd voedsel druipt na het frituren warm af en neemt dus minder vet op

Verschillende soorten frituurpannen

Friteuses worden gedefinieerd als keukenapparatuur die wordt gebruikt om voedsel te frituren in hete olie of vet. Er zijn elektrische friteuses, op gas werkende friteuses en heteluchtfriteuses. Deze laatste zijn geen friteuses in de strikte zin van het woord, aangezien zij geen gebruik maken van een frituurpan, maar alleen van hete lucht om het kookproces te voltooien. In het gewone gebruik worden zij echter als friteuses aangemerkt omdat zij kunnen worden gebruikt voor de bereiding van hetzelfde voedsel als in een conventionele friteuse en omdat zij nog steeds een beetje olie nodig hebben.

Deze technologie biedt enkele voor- en nadelen ten opzichte van de conventionele elektrische friteuse. De bodem van de frituurpan blijft betrekkelijk koel, de temperatuur van het vet bedraagt slechts 50 tot 70 graden Celsius. In deze “koude zone” verbranden de resten van het paneermeel of de zwevende deeltjes niet, wat resulteert in minder acrylamide. De olie kan langer worden gebruikt omdat er geen verbrandingsresten achterblijven en de smaak wordt niet nadelig beïnvloed. Een conventionele elektrische friteuse biedt dit soort voordelen niet. Het is echter gemakkelijker schoon te maken omdat de frietkorf volledig verwijderbaar is en de binnenkant niet in contact komt met het verwarmingselement.

Hier bieden wij een korte vergelijking van de voor- en nadelen van friteuses met koude zone:

Pro	Contra
Minder acrylamide	Verwarmingselement in direct contact met de olie
Olie kan langer worden gebruikt	Verwarmingselement moet altijd gereinigd worden
Lager stroomverbruik
Betere smaak

RotoFry-frituurpannen bereiken een lager vetgehalte door het te frituren van voedsel in de roterende frituurkorf herhaaldelijk in het hete vet onder te dompelen gedurende slechts korte perioden. In tegenstelling tot de spin-friteuse hangt het korfje niet horizontaal maar onder een lichte hoek.

Pro	Contra
Gefrituurd voedsel sterk verminderd in vet	Niet geschikt voor grootte voedsel
Typisch frituuraroma blijft behouden	Lage capaciteit
Ongeveer 50 procent minder olie nodig

Een nadeel van deze vetarme bereidingswijzen is dat ze niet voor alle gerechten even geschikt zijn. In tegenstelling tot heteluchtfriteuses bieden zij echter het typische frituuraroma.

Heteluchtfriteuses hebben heel weinig olie nodig. Bij de meeste modellen hoeft slechts 10 milliliter vet te worden toegevoegd. Dit komt door de manier waarop deze apparaten werken: zij frituren het voedsel niet in vet, maar koken het met een roterende stroom hete lucht. Dit proces biedt een aantal belangrijke voordelen, maar nadelen zijn niet geheel afwezig:

Pro	Contra
Vet- en caloriearme bereiding	Hogere aankoopkosten
Veiliger, omdat er geen olie kan lekken of spatten	Langere bereidingstijd
Minimale geur	Voedseldelen kleven aan elkaar als er geen roerfunctie is
Andere voedingsmiddelen kunnen ook worden bereid	Geen typische frituursmaak
Minder reiniging nodig	Acrylamide wordt nog steeds gevormd
Bespaart vervolgkosten omdat er nauwelijks olie nodig is
Energiebesparend

Heteluchtfriteuses zijn duurder dan hun conventionele verwanten en doen er veel langer over om voedsel te bereiden. Bereidingstijden van 15 tot 30 minuten zijn eerder regel dan uitzondering. Anderzijds zijn ze veel veiliger en gemakkelijker schoon te maken omdat er geen heet vet aan te pas komt. Bovendien zijn ze veelzijdiger omdat ze niet in de conventionele zin bakken en de gebruiker ze ook kan gebruiken voor de bereiding van gerechten zoals goulash, brood, pizza of gebak.

De gebruiker moet echter ook bereidingstemperaturen van meer dan 180 graden Celsius vermijden als hij of zij de vorming van acrylamide in grote hoeveelheden wil voorkomen. Het vetgehalte in het bereide voedsel is inderdaad aanzienlijk lager dan in conventionele frituurpannen. In dit opzicht is de heteluchtfriteuse het gezondere alternatief.

Op gas werkende frituurpannen

Met gas gestookte friteuses zijn minder te vinden in de privésector en meer in de commerciële sector. Deze zijn groter van formaat en duur. Het stoken met gas via buis- en staafbranders verdient zichzelf echter relatief snel terug door de lage bedrijfskosten in vergelijking met elektrisch toestellen. Alle frituurpannen voor privégebruik zijn meestal elektrische modellen.

Waar moet je op letten als je een friteuse koopt?

Elke friteuse moet gemaakt zijn van roestvrij staal en gemakkelijk schoon te maken. Een stevig onderstel met rubber beklede voetjes zijn belangrijk om te voorkomen dat de friteuse gemakkelijk omvalt en ernstige verontreiniging of zelfs ernstig letsel veroorzaakt. Voor andere aspecten zijn de relevante criteria afhankelijk van het type en de functionaliteit van de friteuse in kwestie.

Wat is belangrijk voor frituurpannen die met olie werken?

Elke friteuse die voedsel in vet bakt, d.w.z. conventionele elektrische friteuses, friteuses met koude zone, RotoFry- en Spin-friteuses, moet voorzien zijn van een afvoer waarlangs de gebruiker het vet veilig kan afvoeren. Om veiligheidsredenen moet deze niet te gemakkelijk toegankelijk zijn of te gemakkelijk kunnen worden geopend. Evenzo moet het verwarmingsapparaat een veiligheidsinrichting hebben om brandwonden te voorkomen. Een temperatuurregelaar, een automatische temperatuurbegrenzer en een timerfunctie zijn eveneens vanzelfsprekend om te voorkomen dat de olie oververhit raakt en het gefrituurde voedsel verkoolt. Het is een aanzienlijke verlichting voor de professionele reiniging van de friteuse als de frituurpan volledig uitneembaar en vaatwasmachinebestendig is.

Voor thuisgebruik kan het ook heel voordelig zijn als de friteuse meerdere friteusepotten en -korfjes heeft. De gebruiker moet namelijk ook verschillende friteuses gebruiken voor verschillende soorten voedsel, om de smaak van het voedsel niet negatief te beïnvloeden.

Potentiële klanten moeten ook letten op voldoende vermogen. Hoe meer watt een toestel heeft, hoe sneller het frituurvet de gewenste werktemperatuur bereikt. Als de vermogen echter te hoog is, bestaat het risico dat het vet te heet wordt, waardoor de vorming van acrylamide wordt bevorderd. Apparaten tussen 1.400 en 1.800 watt worden aanbevolen en worden nu als de norm beschouwd.

Hier nog eens een checklist:

• Uitlaatopening voor vetverversing
• Veilig en apart verwarmingstoestel
• Temperatuurregelaar
• Temperatuurbegrenzer
• Timerfunctie
• Vaatwasmachinebestendige frituurpot
• Beeldscherm
• Meerdere frituurkorven indien nodig

Wat is er zo belangrijk aan heteluchtfriteuses?

Als je besluit een heteluchtfriteuse te kopen, moet je er altijd op letten dat het apparaat een automatische omroerfunctie heeft. Dit zorgt ervoor dat het voedsel regelmatig wordt gemengd en gekeerd. Aangezien het voedsel zich niet in een oliebad bevindt, is dit noodzakelijk omdat anders de warmte niet alle delen zou bereiken en het voedsel niet volledig gaar zou zijn en aan elkaar zou kleven.

Een heteluchttoestel moet een kijkvenster hebben. Zo kan de gebruiker tijdens de werking zien hoever het kookproces gevorderd is, zonder het proces te moeten onderbreken en het toestel te moeten openen.

Een temperatuurregeling met display en een timerfunctie behoren tot de standaarduitrusting. Een lekbak is nodig om het overtollige vet op te vangen dat tijdens het koken uit het voedsel ontsnapt. Aangezien de heteluchtfriteuse de gebruiker naast het conventionele frituren ook andere bereidingswijzen biedt, zijn extra inzetstukken, bijvoorbeeld voor gegrilde gerechten, aan te bevelen. Bij de levering dient ook een maatbeker of maatlepel te zijn inbegrepen. Hierdoor kan de gebruiker kleine hoeveelheden vet die moeten worden toegevoegd, nauwkeurig doseren.

Ook hier weer in het kort de belangrijkste criteria in de vorm van een checklist:

• Automatische omroerfunctie
• Kijkvenster
• Uitneembaar compartiment voor gefrituurd voedsel
• Temperatuurregeling
• Temperatuurbegrenzer
• Timerfunctie
• Vaatwasmachinebestendig compartiment
• Beeldscherm
• Lekbak voor overtollig vet
• Apart inzetstuk voor grillen
• Verschillende korven indien nodig

Waar moet ik op letten bij het gebruik van een friteuse?

Er zijn een aantal aspecten waarmee rekening moet worden gehouden, niet alleen bij de aankoop maar ook bij het gebruik van de pas aangeschafte friteuse, om de friteuse zo veilig mogelijk te gebruiken en ook om lang plezier van het apparaat te hebben.

Veiligheid en gezondheid staan voorop

Hete olie of heet vet kan natuurlijk een reëel gevaar zijn en ernstige brandwonden en verwondingen veroorzaken. Daarom moet de gebruiker ervoor zorgen dat de friteuse altijd stevig op een vlakke ondergrond staat. Een friteuse moet ook een geïntegreerde bescherming tegen opspattend vet hebben, hetzij een deksel, hetzij een beschermkap. Spatbescherming moet echter ook beschikbaar blijven nadat de frituurkorf is opgetild. Dit is niet het geval met alle toestellen. Wees daarom extra voorzichtig bij het laten zakken en optillen van de frituurkorf.

Onjuiste behandeling leidt echter niet alleen tot directe veiligheidsrisico’s. Gezondheidsrisico’s als gevolg van het voederen van onjuist bereid van voedsel moeten ook volledig worden uitgesloten. Om overmatig spatten van vet en eventuele gezondheidsrisico’s te voorkomen, worden de volgende voorzorgsmaatregelen aanbevolen:

De acrylamide-kwestie

Acrylamide wordt gevormd wanneer zetmeelrijk voedsel, zoals aardappelen, sterk wordt verhit. Zweedse onderzoekers hebben dit in 2000 bewezen. De nodige temperatuur wordt opgewekt tijdens het bakken, braden, grillen, roosteren en frituren. Vooral wanneer aardappelen en graanproducten droog worden verhit, begint zich acrylamide te vormen bij 120 graden. De in het voedsel gevormde hoeveelheid neemt snel toe bij 170 tot 180 graden Celsius.

Acrylamide tast het menselijk DNA aan en wordt in de lever omgezet in glycidamide, dat eveneens mutageen, d.w.z. kankerverwekkend is. Het is echter zeer omstreden of via de voeding ingenomen acrylamide negatieve effecten kan hebben op het menselijk organisme; een studie uit 2003 heeft dit verband zelfs weerlegd.

Acrylamide…

… behoort tot de chemische groep der amiden en wordt hoofdzakelijk gevormd uit het aminozuur asparagine als uitgangsmateriaal in combinatie met suikers zoals glucose en fructose. Asparagine wordt vooral aangetroffen in aardappelen en granen.

Er dient te worden opgemerkt: Een dieet dat volledig vrij is van acrylamide is niet mogelijk en een inname in kleine hoeveelheden is waarschijnlijk niet schadelijk voor de menselijke gezondheid. Bij gebrek aan grondige kennis over de gezondheidseffecten op het menselijk organisme is tot dusver – in tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen – geen grenswaarde voor acrylamide in levensmiddelen vastgesteld. Het Bundesamt für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit definieert alleen zogenaamde signaalwaarden.

Wie toch vreest voor mogelijke negatieve gevolgen voor zijn gezondheid, doet er goed aan deze tips op te volgen: Om de vorming van acrylamide zo laag mogelijk te houden, wordt aanbevolen aardappelen niet onder de vier graden Celsius te bewaren, omdat ze bij lagere temperaturen meer fructose vormen en dus een van de “ingrediënten” voor acrylamide zijn. Bovendien kan het veranderen van de bereidingswijze van aardappelen het acrylamidegehalte verminderen. Zo kan bijvoorbeeld een verlaging van de frituur- en baktemperatuur met slechts tien tot twintig graden Celsius de vorming van acrylamide al aanzienlijk tegengaan. Maar wees niet ongerust: dankzij de tegenwoordig wijdverbreide koude-zone-technologie zorgen de fabrikanten ervoor dat frituren zo weinig mogelijk acrylamide bevatten.

Regelmatig reinigen

Het regelmatig s reinigen van een frituurpan is absoluut noodzakelijk om te voldoen aan de eisen die worden gesteld aan de smaak van het voedsel en de algemene keukenhygiëne, en uiteindelijk om ervoor te zorgen dat het apparaat lange tijd functioneel blijft. Regelmatig schoonmaken is relatief eenvoudig, vooral bij heteluchtfriteuses. De onderdelen die in direct contact komen met voedsel of olie zijn volledig verwijderbaar en meestal vaatwasmachinebestendig. Gezien de geringe hoeveelheid olie is er in dit opzicht niets bijzonders aan de hand.

Wie echter een friteuse met koude zone bezit, moet op een paar basisaspecten letten. De gebruiker moet de olie in de friteuse uiterlijk na vijf keer gebruik volledig verversen. Daartoe moet de friteuse voorzien zijn van een afvoerslang, een aftapkraan of een afvoeropening waardoor de gebruiker de olie kan laten weglopen in een opvangbak. Als het vet in de tussentijd hard is geworden, moet de gebruiker het eerst weer vloeibaar maken bij 60 graden Celsius voordat hij of zij het laat uitlekken. De geleegde frituurpan is idealiter vaatwasmachinebestendig en kan zo gemakkelijk worden gereinigd.

In friteuses met koude zone, waar het verwarmingselement in direct contact komt met vet, moet dit verwarmingselement extra worden gereinigd. Dit moet natuurlijk afkoelen en met de hand worden schoongemaakt. In het algemeen moeten alle gereinigde onderdelen volledig droog zijn voor het volgende gebruik. Volg in detail de instructies in de gebruiksaanwijzing van het betreffende friteuse-model.

Veelgestelde vragen over friteuses

De meest gestelde vragen van potentiële klanten over friteuses hebben voornamelijk betrekking op het juiste gebruik ervan en het frituurproces. Wij zorgen voor deze vragen.

Welk vet moet ik gebruiken om te frituren?

Dierlijke vetten, van welke soort ook, zijn niet geschikt voor het frituren van voedsel en voor gebruik in een frituurpan. Eveneens ongeschikt zijn sterk onverzadigde plantaardige oliën zoals zonnebloemolie, olijfolie van eerste persing of maïskiemolie. Deze oliën bederven snel en zijn niet bestand tegen de hoge temperaturen in een frituurpan.

Daarentegen zijn zuiver plantaardige vetten en plantaardige oliën met een laag gehalte aan meervoudig onverzadigde vetzuren geschikt, bijvoorbeeld

• Pindavet
• Kokosvet
• Geraffineerde olijfolie
• Pindaolie

Oliën zijn uitstekend geschikt voor kortstondig frituren in huishoudelijk gebruik. Voor het gebruik van vet wordt over het algemeen aangeraden speciaal frituurvet aan te schaffen.

Hoeveel vet heb ik nodig?

De hoeveelheid vet waarmee de gebruiker de friteuse moet vullen hangt af van de capaciteit van de friteuse en de hoeveelheid gefrituurd voedsel. In de regel zijn er twee merktekens in de frituurpan waartussen het vetniveau moet worden geplaatst om een optimale werking van de frituurpan te garanderen. Als er te veel vet wordt gebruikt, zal de frituurpan spetteren of lekken; als er te weinig wordt gebruikt, zal het voedsel niet volledig gaar worden. Afhankelijk van het te frituren voedsel moet de hoeveelheid vet zo worden gekozen dat het te frituren voedsel net volledig door het vet wordt bedekt en net onder het oppervlak komt.

Wanneer moet ik het frituurvet verversen?

Hoewel de koude-zone-friteuses die tegenwoordig regelmatig worden gebruikt de levensduur van het frituurvet aanzienlijk verlengen, moet de gebruiker het natuurlijk nog steeds regelmatig vervangen. Dit komt doordat, telkens wanneer de friteuse wordt gebruikt, bestanddelen van het voedsel loskomen en geleidelijk op de bodem van het apparaat terechtkomen. Hierdoor wordt niet alleen het vet donkerder en ontwikkelt een onaangename geur, maar wordt ook de smaak van het gefrituurde voedsel aangetast. De gebruiker moet daarom het vet veranderen als

• het vet een bruine kleur heeft,
• zich rook ontwikkelt tijdens het frituren,
• het vet onaangenaam ruikt,
• het gefrituurde voedsel bitter of slecht smaakt.

In het algemeen wordt aanbevolen het vet na vijf maal gebruik of na twintig bedrijfsuren te verversen. De gebruiker moet altijd het volledige vet of de olie verversen en niet alleen nieuw vet aan het oude toevoegen om het aan te vullen. De levensduur van het vet kan worden verlengd door de gebruiker ijs, andere sporen van bevriezing en onzuiverheden van het te frituren voedsel te laten verwijderen alvorens het in de friteuse te plaatsen.

Hoe weet ik wanneer de frituurpan heet is?

Voor het frituren moet het frituurvet een temperatuur hebben van 165 tot 175 graden Celsius. Moderne friteuses hebben meestal een temperatuurdisplay waarop de huidige temperatuur gemakkelijk kan worden afgelezen, en een thermostaat waarmee de temperatuur nauwkeurig kan worden ingesteld.

Aangezien het te frituren voedsel een lagere temperatuur heeft dan het vet, koelt de temperatuur van het vet onvermijdelijk af wanneer het frituurkorfje wordt neergelaten. Daarom moet de gebruiker oppassen dat hij of zij niet te veel voedsel tegelijk in de friteuse doet, maar liever in porties frituurt. Om de vorming van acrylamide te voorkomen en ervoor te zorgen dat het voedsel gelijkmatig en volledig gaar wordt, moet de gebruiker de temperatuur van het vet na het plaatsen van het frituurmandje tussen 170 en 180 graden Celsius houden. In geen geval mag de temperatuur boven de 180 graden komen.

---

Afbeelding 1-11: © FinalCheck